Music Monday: “Mad World”, Tears for Fears

“Και το βρίσκω λίγο ειρωνικό / το βρίσκω λίγο λυπηρό” (And I find it kind of funny / I find it kind of sad) για να δανειστώ τους στίχους αυτού του εμβληματικού τραγουδιού, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που ρώτησα, νόμιζαν ότι οι Μάικλ Άντριους και Γκάρι Τζουλς ήταν οι δημιουργοί του τραγουδιού! Κι όμως, το πρωτότυπο τραγούδι το συνέθεσε ο Ρόλαντ Οζαρμπάλ και το τραγούδησε ο Κερτ Σμιθ, ο μπασίστας του γκρουπ, κι αποτέλεσε το σινγκλ με το οποίο συστήθηκαν οι Tears for Fears στη μουσική σκηνή το 1982.

Η βρετανική μπάντα σχηματίστηκε το 1981, μία εποχή όπου ανθούσαν κι άλλα συγκροτήματα της ποπ με τον χαρακτηριστικό ηλεκτρονικό ήχο των synthesizers (synth-pop) σαν τους Human League και τους Depeche Mode. Ο Σμιθ τους “βάφτισε” έχοντας διαβάσει στο βιβλίο του ψυχολόγου Άρθουρ Τζάνοβ “Πρωτογενής Κραυγή” (The Primal Scream, 1970) τη φράση “δάκρυα (ως υποκατάστατο) των φόβων”. Ο Άρθουρ Τζάνοβ πίστευε ότι το παιδί ήταν θύμα των γονιών του και οι Ορζαμπάλ και Σμιθ, οι οποίοι είχαν βιώσει δύσκολη παιδική ηλικία, βρήκαν παρηγοριά στις ιδέες του για το πώς θεραπεύεται το παιδικό τραύμα μέσω του βιωματικού πόνου και πως τα δάκρυα έρχονται ως κάθαρση σε όλη αυτή την εσωτερική αναταραχή.

Ο αναστατωμένος ψυχικός κόσμος βρίσκει έκφραση στο πρώτο τους άλμπουμ “The Hurting” (1983) [Ο Πόνος], και φυσικά στους σκοτεινούς στίχους του τραγουδιού “Mad World” (Τρελός Κόσμος), όπως “The dreams in which I’m dying are the best I’ve ever had” (“Τα όνειρα στα οποία πεθαίνω, είναι τα καλύτερα που είχα ποτέ”). Ο Ορζαμπάλ, συνθέτης του τραγουδιού, είπε σε μία πρόσφατη συνέντευξη πως μπορεί να μην ήταν καταθλιπτικός με την κλινική έννοια του όρου, αλλά ένιωθε βαθιά μελαγχολία εκείνη την εποχή. Επίσης ένιωθε θυμό και πικρία προς τους γονείς του, κάτι που αντανακλάται και στους στίχους “Children waiting for the day they feel good / Happy birthday, happy birthday” (Παιδιά που περιμένουν τη μέρα που θα νιώσουν καλά / Χρόνια Πολλά, Χρόνια Πολλά). Ακόμα, ήταν άνεργος ενώ η φιλενάδα του δούλευε τρεις δουλειές προκειμένου να έχει χρόνο να συγκεντρωθεί στη μουσική του. Έτσι εκείνος συνήθιζε να χαζεύει τους ανθρώπους που βιαστικά έτρεχαν να πάνε στις δουλειές τους όπως αποτυπώνεται στους στίχους “Bright and early for their daily races / Going nowhere, going nowhere” ( Με το πρώτο φως για τους καθημερινούς αγώνες / Πηγαίνοντας στο πουθενά, πηγαίνοντας στο πουθενά).

Αυτοί οι απαισιόδοξοι, σχεδόν καταθλιπτικοί στίχοι, έρχονταν σε αντίφαση με το χαρούμενο, γρήγορο ρυθμό του κομματιού, κάτι που άλλαξαν στη δική τους εκδοχή οι Μάικλ Άντριους και Γκάρι Τζουλς το 2001. Ωστόσο και ο ίδιος ο συνθέτης δήλωσε ότι το τραγούδι βρήκε την “απόλυτη φόρμα” σε αυτή την αργή, μελαγχολική εκτέλεση που γνώρισε τεράστια, παγκόσμια απήχηση μετά την ταινία Donnie Darko (2001).

Σήμερα, λόγω της “τρελής εποχής” που ζούμε εξαιτίας της πανδημίας, το τραγούδι εξακολουθεί να μάς αγγίζει 40 χρόνια (!) μετά την κυκλοφορία του και φυσικά να επανεκτελείται. Υποθέτω ότι η διάρκεια στο χρόνο καθώς και η δημοτικότητά του που ξεπερνά το φράγμα των γενεών, καθιστούν το τραγούδι Mad World εμβληματικό.

---

“And I find it kind of funny/ I find it kind of sad” , to borrow some of the lyrics of this iconic song, that most people I asked, thought that Michael Andrews and Gary Jules were the creators of the song! Nevertheless, the original song was written by Roland Orzabal and sung by Curt Smith, the group’s bassist, and was Tears for Fears breakthrough single into the music scene back in the 1982.

The British band was formed in 1981, during the age of other synth-pop bands like Human League and Depeche Mode. Smith named their group after he had read Arthur Janov’s book The Primal Scream (1970) where he came across the line “tears (as a replacement) for fears “. Psychologist Arthur Janov promoted the child as a victim and both Orzabal and Smith, who had lived a challenging childhood, found solace in Janov’s ideas of healing childhood trauma through pain and tears as a catharsis in order to resolve inner turmoil.

This inner turmoil is expressed in their first album “The Hurting” (1983) and, of course, in Mad World‘s dark lyrics, such as “The dreams in which I’m dying are the best I’ve ever had“. Orzabal who wrote the song said in an interview that he may not have been clinically depressed but he experienced depression at the time. He felt anger and resentment towards his parents (“Children waiting for the day they feel good / Happy birthday, happy birthday“). He also was unemployed while his then girlfriend was working three jobs so that Roland could focus on getting his music break. He would watch people from his window as they were going to their work (“Bright and early for their daily races / Going nowhere, going nowhere”).

Those pessimistic, almost depressive lyrics, were in dissonance with the up-tempo theme and it was what Michael Andrews and Gary Jules changed in their rendition of the song in 2001. Even the original songwriter said the song is in its “ultimate form” in this slow, melodic version which became a major hit after it was featured in the movie “Donnie Darko” (2001).

Today, because of the “crazy times” we live in due to the pandemic, the song continues to be relatable even 40 years (!) after its release and has been widely covered. I guess the test of time and a popularity that spans through generations is what makes the song Mad World iconic.

Song ID

Song	Mad World
Artist	Tears for Fears
Album	“The Hurting”
Songwriter	Roland Orzabal
Release date	1982
Genre	Pop

Music Monday: “My Way”, Tom Jones

Εντάξει, όλοι ξέρουμε το τραγούδι My Way, που πρωτοερμήνευσε ο Φρανκ Σινάτρα το 1969. Μάλιστα, ενώ θεωρείται το πιο πολυτραγουδισμένο κομμάτι στην ιστορία της μουσικής, το έχουμε ταυτίσει με τη φωνή του Σινάτρα! Σαν να γράφτηκε για εκείνον. Κι όμως…

Το πρωτότυπο τραγούδι μιλούσε γαλλικά και λεγόταν Comme d’habitude (Ως συνήθως) όταν το άκουσε ο Πωλ Άνκα από τον δημιουργό Κλωντ Φρανσουά στη Γαλλία. Άρεσε τόσο πολύ στον Άνκα που έσπευσε να αγοράσει τα πνευματικά δικαιώματα και να γράψει τους αγγλόφωνους στίχους, χωρίς όμως να μείνει πιστός στο πνεύμα του πρωτότυπου. Οι δικοί του στίχοι αποτελούν τον απολογισμό ζωής ενός ανθρώπου που τα έχει κάνει όλα με τον δικό του τρόπο. Στίχοι όπως I faced it all/ and I stood tall/ And did it my way (Αντιμετώπισα τα πάντα/ Και παρέμεινα στο ύψος μου/ Και το έκανα με το δικό μου τρόπο) δεν μπορεί παρά να είναι ο ύμνος προς την αυτοδιάθεση του ανθρώπου.

Στίχοι οι οποίοι ενέπνευσαν πολλούς τραγουδιστές από διαφορετικά μουσικά είδη -ακόμα και μέταλ!- και θέλησαν να το ερμηνεύσουν: ξεχωρίζουν οι ερμηνείες του Έλβις Πρίσλεϊ αλλά και η πανκ εκδοχή του Σιντ Βίσιους των Sex Pistols. Όμως, δική μου αγαπημένη εκδοχή είναι αυτή του Sir Thomas John Woodward OBE, δηλαδή του Τομ Τζόουνς (γ.1940). Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Πωλ Άνκα προόριζε το κομμάτι για τον Τζόουνς, αλλά κρίθηκε πως λόγω της θεματολογίας ταίριαζε να ακουστεί από έναν μεγαλύτερο άντρα.

Ο Σινάτρα ήταν τότε 54 χρονών, ενώ ο Τομ Τζόουνς μόλις είκοσι εννιά. Βέβαια ο Πωλ Άνκα έγραψε μία επιτυχία και για τη φωνή του Τζόουνς, το She’s a Lady, το οποίο κυκλοφόρησε το 1971. Στη β’ πλευρά (πρόκειται για βινύλιο) του single, ο Ουαλός τραγουδιστής ηχογράφησε και τη δική του ερμηνεία με εκείνη τη ζεστή, στεντόρεια φωνή του ερμηνεύοντας το κλασικό πλέον My Way. Γιατί τελικά, αυτό που μετράει στη ζωή είναι να τη ζεις με τον δικό σου, μοναδικό τρόπο.

---

Of course, everybody knows the song My Way. And I am pretty sure we have all heard it from Frank Sinatra who originally sang it in 1969. Although it is considered one of the most covered songs ever written, we have associated with Sinatra’s voice! As if it was written for him. Not quite…

The original song was French, it was titled Comme d’habitude (As Usual) and it was written by Jacques Revaux and Claude François. When Paul Anka heard it from Claude François while he was in France, he liked it so much he hurried to get the recording rights of the song. Then he wrote the English lyrics, which were totally different from the meaning of the original song. Anka’s song was about an achieved man who reflects on his life as he approaches the end. With lyrics such as I faced it all/ and I stood tall/ And did it my way, it is no wonder the song is considered an anthem of self-determination.

Those lyrics inspired a lot of singers from different music genres – there is even one metal version!- to cover the song with most notable performances by Elvis Presley and the punk version by the Sex Pistols’ Sid Vicious. However, my favourite cover is the one by Sir Thomas John Woodward OBE, or Tom Jones (b. 1940). According to Jones, Paul Anka had written it for his voice, but due to the song’s reflective lyrics it was thought to best suit an older performer.

Sinatra was 54 years old at the time, while Tom Jones just twenty-nine. However, Paul Anka did write a hit for Jones, She’s a Lady, which was released in 1971. The Welsh singer recorded his version of My Way with his “full-throated, robust baritone” voice as the B-side to the release of his big hit. Because what it matters most is to go through life in your own, unique way.

Song ID

Song	My Way
Artist	Tom Jones
Album	released as the B-side to his big hit “She’s a Lady”
Songwriters	Claude François, Jacques Revaux, Paul Anka (English lyrics)
Release Date	1971
Genre	Pop

Music Monday: “Be-Bop-A-Lula”, Gene Vincent

Όταν άκουσα το Be-Bop-A-Lula στο ραδιόφωνο νόμισα ότι ήταν μία επιτυχία του Έλβις Πρίσλεϊ ! Απ’ότι φαίνεται δεν είμαι η μόνη που μπερδεύει τον Τζιν Βίνσεντ με τον Έλβις (1935-1977), καθώς αυτή η ομοιότητα εξασφάλισε στον Βίνσεντ συνεργασία με την Capitol Records σε μια εποχή που οι δισκογραφικές έψαχναν το αντίπαλο δέος του Έλβις Πρίσλεϊ.

Βέβαια, ο σύγχρονός του Τζιν Βίνσεντ (1935-1971) έγραφε τα δικά του τραγούδια. Η μεγαλύτερη επιτυχία του ήταν το Be-Bop-A-Lula (1956), ένα κλασικό πλέον τραγούδι της ροκαμπίλι μουσικής, το οποίο ο Τζιν Βίνσεντ ισχυρίστηκε ότι εμπνεύστηκε από το έντυπο σκίτσο Little Lulu (1935-1944). Το τραγούδι έχει διασκευαστεί από πολλούς καλλιτέχνες, ανάμεσά τους από τους The Beatles αλλά και τους Queen.

Ο Τζιν Βίνσεντ μπήκε στην Αίθουσα Δόξας του Ροκ Εν Ρολ το 1998 έχοντας πρωτοστατήσει στη ροκαμπίλι μουσική σκηνή – αυτή με τα λαδωμένα μαλλιά και τα δερμάτινα μπουφάν – με τραγούδια όπως το παραπάνω, το οποίο βρίσκεται στη θέση 103 στη λίστα με τα 500 Καλύτερα Τραγούδια Όλων των Εποχών του Rolling Stone. Αν και ποτέ δεν κατάφερε να επαναλάβει την τεράστια εμπορική επιτυχία του Be-Pop-A-Lula, έγραψε κι άλλα τραγούδια που γνώρισαν την αποδοχή των μουσικοκριτικών, όπως τα Lotta Lovin, Race With The Devil, Dance To The Bop, Blue Jean Bop και Baby Blue, από όπου εμπνεύστηκε το όνομα του συγκροτήματός του The Blue Caps.

---

When I listened to Be-Bop-A-Lula on the radio I thought it was an Elvis Presley hit! However, mistaking Gene Vincent for Elvis (1935-1977) seemed to be common back in the day and secured him a contract with Capitol Records when record companies were frantically looking for their own “Presley”.

Unlike Elvis, Gene Vincent (1935-1971) wrote his own songs. His greatest success, a rockabilly classic, was Be-Pop-A-Lula (1956) which was inspired by the comic strip Little Lulu (1935-1944) according to Vincent’s claims. The song has been covered by many artists, among them by The Beatles and the Queen.

Gene Vincent was inducted into the Rock and Roll Hall of Fame in 1998 for having pioneered the greasy-haired, leather-jacketed genre of rockabilly with songs like this one, which is listed as No. 103 on Rolling Stone’s 500 Greatest Songs of All Time. Although he never equaled the success of his first hit Be-Pop-A-Lula, he wrote some other songs that received critical acclaim, such as Lotta Lovin, Race With the Devil, Dance To The Bop, Blue Jean Bop and Baby Blue. It seems that from the latter one he coined the name of his band, The Blue Caps.

Song ID

Song	Be-Bop-A-Lula
Artist	Gene Vincent
Album	I’m Back And I’m Proud
Songwriters	Gene Vincent, Donald Graves, Bill “Sheriff Tex” Davis
Release Date	1956
Genre	Rockabilly

Τρίκκη/Τρίκαλα

Ληθαίος ποταμός

Ηλιοβασίλεμα στο Ληθαίο ποταμό

Λεπτομέρεια από τη γέφυρα του Ληθαίου ποταμού

Την πρώτη φορά που διάβασα την λέξη Τρίκκη σε ένα ράφι σούπερ μάρκετ, μού ήρθε στο νου η αγγλική λέξη tricky! Τι ζόρικο μπορεί να έχει ένα γάλα, σκέφτηκα; Άρπαξα τη συσκευασία και έμαθα ότι Τρίκκη είναι η πόλη που σήμερα ονομάζουμε Τρίκαλα!

Θέλησα να μάθω κι άλλα για αυτό το όνομα που στην αρχή μού φάνηκε απλά έξυπνο branding!

Τρίκκη, λοιπόν, ήταν μία νύμφη, κόρη του Πηνειού. Δεν είναι τυχαίο, ότι ο Ληθαίος, ο ποταμός που ομορφαίνει την πόλη διασχίζοντας την Τρίκκη….ε….τα Τρίκαλα, είναι παραπόταμος του Πηνειού!

Έτερος δι’ εστί Ληθαίος ποταμός ο περί Τρίκκην εφ’ ώ ο Ασκληπιός γεννηθήναι λέγεται

(Στράβων XIV 647).

Εντρυφώντας στην ιστορία της πόλης, διαπιστώνω ότι ήταν γενέτειρα του Ασκληπιού. Μάλιστα, οι γιοι του ηγήθηκαν του στόλου 30 πλοίων που συμμετείχε στην εκστρατεία των Ελλήνων κατά της Τροίας. Μπορεί σήμερα με τον όρο “Ασκληπιείο” να αναφερόμαστε στο ομώνυμο νοσοκομείο στη Βούλα, προς τιμήν του “άριστου ιατρού“, όπως λέει και ο Όμηρος, αλλά τότε ασκληπιείο σήμαινε κάτι άλλο. Ήταν ιερό και θεραπευτήριο! Και το ασκληπιείο της αρχαίας Τρίκκης ήταν ξακουστό στον τότε αρχαίο κόσμο.

Μυθολογικές νύμφες, μυθικοί ιατροί και ένας ποταμός, ο Ληθαίος, που πηγάζει από τα Αντιχάσια Όρη και διαρρέει την τότε Τρίκκη και τα σημερινά Τρίκαλα. Μία υδάτινη αρτηρία όπου τη στολίζουν πλατάνια και τη διασχίζουν πάπιες αντί για αυτοκίνητα.

Τι πραγματικά γνωρίζεις για τον Έμπολα;

Εντάξει, μπορεί να γνωρίζω ότι ο Έμπολα δεν είναι χώρα, όπως καταγράφηκε σε ένα tweet (!), αλλά είναι τόσο πολλές και τόσο μπερδεμένες οι πληροφορίες που κυκλοφορούν που τελικά συμβάλλουν περισσότερο στον πανικό παρά στην ενημέρωση.

Ψάχνοντας τις απαντήσεις στις απορίες μου, άρχισε να αποκρυσταλλώνεται η εικόνα. Θέλοντας να μοιραστώ τι έμαθα, δημιούργησα το παρακάτω quiz, γιατί δεν υπάρχει πιο διασκεδαστικός και αποτελεσματικός τρόπος εκμάθησης! (Στο τέλος του κουίζ, ακολουθεί το κείμενο με τις απαντήσεις)

1. Τι είναι ο Έμπολα;

α. ιός

β. ασθένεια

γ. σεξουαλικό μεταδιδόμενο νόσημα

2. Πώς μεταδίδεται;

α. με τον αέρα

β. με τα σωματικά υγρά

γ. με το φτέρνισμα

3. Ποια είναι τα συμπτώματα;

α. υψηλός πυρετός,πονοκέφαλος, μυικοί πόνοι

β. ναυτία, εμετός, διάρροια

γ. όλα τα παραπάνω

4. Πώς μπορώ να προστατευθώ;

α. φορώντας hazardous material στολή (βλ. διπλανή εικόνα)

β. μένοντας σπίτι

γ. καταφεύγοντας σε ιατρική βοήθεια αν εμφανίσω συμπτώματα

δ. κάνοντας εμβόλιο

Τι είναι ο Έμπολα;

Είναι ένας ιός, υπεύθυνος για το ιογενές σύνδρομο αιμορραγικού πυρετού, δηλαδή την ασθένεια του Έμπολα. Οποιοδήποτε από τα τέσσερα γνωστά στελέχη του ιού του γένους ebolavirus (Zaire, Sudan, Taï Forest, and Bundibugyo) μπορεί να προσβάλλει τον άνθρωπο. Ο πέμπτος γνωστός ιός (Reston) προσβάλλει μόνο πιθήκους.

Πώς μεταδίδεται η νόσος;

Mε την άμεση επαφή με τα σωματικά υγρά (αίμα, σάλιο, ιδρώτας, ούρα, κόπρανα, σπέρμα). Αν και μπορεί να μεταδοθεί και μέσω σπέρματος – ο ιός μπορεί να “ζήσει” στο σπέρμα μέχρι 82 μέρες- δεν είναι σεξουαλικό μεταδιδόμενο νόσημα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) o ιός Έμπολα εισχωρεί στον οργανισμό μας μέσω του στόματος, της μύτης, των ματιών και του δέρματος εφόσον υπάρχει πληγή.

Δεν έχει καταγραφεί περίπτωση μετάδοσης μέσω αέρα, επομένως το να βρίσκεσαι στον ίδιο χώρο (π.χ. αεροπλάνο ή μετρό) με κάποιον ασθενή δεν είναι αρκετό για να κολλήσεις. Αν όμως φροντίζεις έναν ασθενή, όπως κάνει μία νοσοκόμα, χωρίς τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης (γάντια, ιατρικές μάσκες και απολύμανση χεριών) αυτομάτως μπαίνεις στην ομάδα “υψηλού κινδύνου”.

Το φτέρνισμα -όπου εκτοξεύονται σταγόνες σάλιου- έχει σχεδόν μηδαμινές πιθανότητες να μεταδώσει τον ιό καθώς δεν επιβιώνει στον αέρα. Θα πρέπει τα σταγονίδια από το φτέρνισμα ή τον βήχα ενός ασθενή με Έμπολα να έρθουν σε άμεση επαφή με τα μάτια, το στόμα ή τη μύτη σου. Ωστόσο, επειδή το φτέρνισμα δεν μεταφέρει τον ιό του Έμπολα, δεν σημαίνει ότι δεν συμβάλλει στην μετάδοση άλλων ιών. Και επειδή έχουμε μπει στο φθινόπωρο, εποχή ιώσεων, καλό είναι αν δεν έχουμε χαρτομάντηλο, να φτερνιζόμαστε στον αγκώνα μας.

Η νόσος έχει χρόνο επώασης που φθάνει μέχρι και τρεις εβδομάδες (από 2 – 21 ημέρες σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ.). Με την φράση χρόνο επώασης οι γιατροί εννοούν το διάστημα από τη στιγμή που ο ιός θα έρθει σε επαφή με το σώμα μας μέχρι την στιγμή που θα εμφανιστεί η νόσος. Ο φορέας του Έμπολα μπορεί και να μην νοσήσει ποτέ. Και τότε δεν θα μπορέσει και να μεταδώσει τον ιό. Σε αντίθεση με τις άλλες λοιμώξεις, ο φορέας δεν είναι μολυσματικός. Στην περίπτωση του Έμπολα η μετάδοση του ιού γίνεται μόνο αφού κάποιος νοσήσει. Μία ακόμα σημαντική διαφορά με τις άλλες ασθένειες είναι ότι ο ιός Έμπολα εξακολουθεί να μεταδίδεται και όταν ο ασθενής έχει πεθάνει.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Η σωστή απάντηση είναι ‘όλα τα παραπάνω’. Ξαφνικός υψηλός πυρετός, εξάντληση, μυικοί πόνοι, πονοκέφαλος, απώλεια όρεξης, ναυτία, διάρροια, έμετος είναι τα συμπτώματα που εμφανίζει η νόσος. Επειδή όμως αυτά δεν είναι αποκλειστικά συμπτώματα της νόσου του Έμπολα (EVD), επιβάλλεται να γίνει διάγνωση για να εξαιρεθούν άλλες ασθένειες με παρόμοια συμπτώματα. Επίσης, εμφανίζει και αιμορραγικές εκδηλώσεις για αυτό και τα κόκκινα μάτια όσων νοσούν. Σε προχωρημένο στάδιο υπάρχουν και εσωτερικές αιμορραγίες οργάνων καθώς και μειωμένη λειτουργία του συκωτιού και των νεφρών.

Πώς μπορώ να προστατευτώ; Υπάρχει θεραπεία;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ο κίνδυνος μόλυνσης από τον ιό είναι πάρα πολύ μικρός. Ακριβώς επειδή προυποθέτει φυσική επαφή με τα σωματικά υγρά του ασθενή με τον ιό Έμπολα.

Για να προστατευτούμε από την μετάδοση του ιού δεν χρειάζεται να κυκλοφορούμε με αυτές τις “αστείες” στολές. Αυτές τις φοράνε όσοι χρειάζονται να απολυμάνουν έναν μολυσμένο χώρο (π.χ. την οικία του ασθενή) ή έρχονται σε επαφή με το βιολογικό υλικό ενός ασθενή με Έμπολα.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας είναι η έγκαιρη διάγνωση. Όσο πιο νωρίς εντοπιστούν και αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα, τόσο μεγαλύτερες είναι και οι πιθανότητες θεραπείας. Όπως συνέβη και στη νοσοκόμα Νίνα Φαμ από το Τέξας των ΗΠΑ αλλά και άλλων ασθενών που ανάρρωσαν πλήρως.

Το να μείνει κάποιος στο σπίτι, εκτός του ότι είναι αντικειμενικά δύσκολο λόγω υποχρεώσεων, δεν είναι απαραίτητο. Γιατί όπως είπαμε ο ασθενής είναι μεταδοτικός και όχι ο φορέας του ιού. Για αυτό η απομόνωση επιβάλλεται μόνο στην περίπτωση που κάποιος νοσήσει.

Η δυνατότητα προληπτικού εμβολιασμού δεν υπάρχει. Εδώ δεν υπάρχει εμβόλιο θεραπευτικό! Τουλάχιστον όχι ακόμη. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται ο Π.Ο.Υ. που επίσπευσε τις δοκιμές δύο πειραματικών εμβολίων από γνωστές φαρμακευτικές εταιρείες. Ωστόσο μέχρι να πάρουν τα εμβόλια την έγκριση και να αρχίσουν να σώζουν ζωές έχουν πολύ δρόμο ακόμα.

Προς το παρόν η θεραπεία για την νόσο είναι συμπτωματική, δηλαδή αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα με την χορήγηση υγρών καθώς και ενός διαλύματος νερού με ζάχαρη και αλάτι για την αντιμετώπιση της αφυδάτωσης. Για τον πυρετό ή τους πόνους δεν χορηγούνται ασπιρίνη ή παυσίπονα για το φόβο των αιμορραγιών.

Είναι ειρωνικό αν σκεφτεί κανείς ότι αν και η ασθένεια υπάρχει από το 1976 -τότε σημειώθηκε και το πρώτο κρούσμα από τον ιό Έμπολα στο Ζαίρ (τώρα ονομάζεται Λαική Δημοκρατία του Κονγκό) και ήδη από τον Μάρτιο του 2014 έχουν πεθάνει χιλιάδες άνθρωποι σε έξι χώρες της Αφρικής-  μόλις πρόσφατα απασχόλησε τη Δύση. Ίσως επειδή ξεπέρασε τα γεωγραφικά όρια της Αφρικής, όπου πιστεύεται ότι πρωτομεταδόθηκε από τις νυχτερίδες (συγκεκριμένα τις fruit bats, τις νυχτερίδες που τρώνε φρούτα), και άγγιξε τα χαρακτηριστικά της πανδημίας.

Τι λέμε όμως πανδημία; (Επιδημία vs. Πανδημία)

Με τον όρο επιδημία εννοούμε την έξαρση κάθε μολυσματικής ασθένειας που έχει προσβάλλει τον πληθυσμό ενός συγκεκριμένου γεωγραφικού χώρου (π.χ. μιας χώρας) σε δεδομένη χρονική περίοδο, σε κλίμακα όμως μεγαλύτερη του αναμενόμενου.

Αν η μολυσματική ασθένεια έχει εξαπλωθεί εκτός των γεωγραφικών ορίων μιας χώρας, όπως συμβαίνει και με την νόσο του ιού Έμπολα, τότε μιλάμε για πανδημία.

Και ναι, είναι πανδημία, αλλά αυτός δεν θα έπρεπε να είναι λόγος πανικού για τους κατοίκους των αναπτυγμένων χωρών της Δύσης. Γιατί πολύ απλά και το χειρότερο σύστημα περίθαλψης μίας δυτικής χώρας είναι σαφέστατα σε καλύτερη κατάσταση από αυτά των αναπτυσσόμενων χωρών.

Όταν ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (OECD) ορίζει πως για ένα λειτουργικό σύστημα υγιειονομικής περίθαλψης πρέπει κατά μέσο όρο να υπάρχουν 320 γιατροί για 100.000 κατοίκους, τι να κάνουν οι 2,2 γιατροί για τον αντίστοιχο πληθυσμό στη Σιέρρα Λεόνε; Έχοντας επιπλέον να αντιμετωπίσουν τις τρομακτικές ελλείψεις σε φάρμακα και σε ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί ήταν ακατόρθωτο για τους γιατρούς στις αφρικανικές χώρες να περιορίσουν τον ιό πριν αγγίξει τα όρια πανδημίας.

Τέλος, με δεδομένο ότι ένας άνθρωπος δεν είναι μεταδοτικός μέχρι να νοσήσει, καλό θα είναι να είμαστε πιο ψύχραιμοι με εκείνους που θεωρούμε ότι έχουν εκτεθεί στον ιό είτε λόγω καταγωγής είτε λόγω επαγγέλματος. Γιατί όπως λέει και η κοπέλα της αρχικής φωτό “Είμαι ένα κορίτσι από τη Λιβερία και όχι ένας ιός“.

Απειλεί ο υδράργυρος την ζωή μας;

Πρόσφατα είχα πυρετό. Έψαξα για θερμόμετρο στο σπίτι και βρήκα εκείνο το κλασικό που το “τινάζεις” κουνώντας με δύναμη το χέρι πάνω κάτω πριν το χρησιμοποιήσεις. Απαραίτητη κίνηση αν θες να πέσει (πριν ανέβει) ο υδράργυρος. Υ-δράρ-γυ-ρος;! συνειδητοποίησα με τρόμο. “Ευτυχώς που συγκρατείται μέσα στο γυάλινο σωλήνα γιατί είναι τοξικός!” σκέφτηκα.

Και τι γίνεται με τον ελεύθερο υδράργυρο; Εκείνον που δεν περιορίζεται μέσα σε ένα διαγνωστικό αντικείμενο. Για εκείνον τον υδράργυρο που έρχεται απρόσκλητα -μέσω της τροφής και του νερού- και συσσωρεύεται στον οργανισμό μας. Άραγε υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε εκτός από το να ανησυχούμε; Μπορούμε να αποτοξινώσουμε τον οργανισμό μας από τον υδράργυρο; Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Είναι ο υδράργυρος τοξικός;

Ναι. Επειδή μάλλον δεν έχεις χρόνο να ξεσκονίσεις τα σχολικά βιβλία Χημείας, να θυμίσω ότι ο υδράργυρος (Hg) είναι ένα από τα βαρέα μέταλλα -ανάμεσα στον μόλυβδο, τον χαλκό, το κάδμιο και το χρώμιο. Ονομάστηκαν βαρέα αυτά τα μέταλλα γιατί έχουν ατομικό βάρος μεγαλύτερο από τον σίδηρο (Fe). Κι ενώ απαντούνται στη φύση, θεωρούνται τοξικά, επικίνδυνα για τον άνθρωπο, τα οικοσυστήματα και τα άγρια ζώα.

Μάλιστα, σύμφωνα με το Γενικό Χημείο του Κράτους ο υδράργυρος ταξινομείται επίσημα ως μέταλλο οξείας τοξικότητας κατηγορίας 2. Λόγω της τοξικότητας των βαρέων μετάλλων, η έκθεσή μας σε αυτά – ειδικά αν είναι σε υψηλές δόσεις – μπορεί να οδηγήσει στην τοξική δηλητηρίαση του οργανισμού. Επομένως, είναι και θέμα ποσότητας.

Πώς έρχομαι σε επαφή με τον υδράργυρο;

Τα λιπαρά ψάρια είναι μία πηγή υδραργύρου. Τα μεγάλα ψάρια, ακριβώς επειδή έχουν περισσότερο λιπώδη ιστό, αποθηκεύουν εκεί και μεγαλύτερα ποσοστά υδραργύρου κάνοντάς τα μη ασφαλή. Αφού όμως δεν τρώμε κάθε μέρα τόνο και ξιφία είμαστε ασφαλείς! Λυπάμαι, αλλά ο υδράργυρος δεν περιμένει την βόλτα μας στο ιχθυοπωλείο για να μας επισκεφτεί.

Σύμφωνα με το Περιβαλλοντολογικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNEP), στις εκπομπές υδραργύρου στην ατμόσφαιρα συνεισφέρουν η καύση άνθρακα, οι πεπαλαιωμένες μέθοδοι εξόρυξης χρυσού και η αποψίλωση των δασών. Πιο συγκεκριμένα, η τελευταία έκθεσή τους για την παγκόσμια παραγωγή υδραργύρου (Global Mercury Assessment 2013) αναφέρει πως η έντονη βιομηχανοποίηση της Ασίας έχει προκαλέσει την διαρροή τόνων υδραργύρου από το έδαφος στον υδροφόρο ορίζοντα.

Η διαδικασία έχει ως εξής: Τα εργοστάσια εκλύουν υδράργυρο στην ατμόσφαιρα (ανάμεσα σε άλλους ρύπους), κι από εκεί μέσω της βροχής ξανακατεβαίνει στο έδαφος και μέσω των ποταμών ρυπαίνεται όλος ο υδροφόρος ορίζοντας. Κοινώς, μολύνονται λίμνες, θάλασσες και ωκεανοί. Και κατά συνέπεια οι κάτοικοί τους, τα ψάρια. Κι από εκεί ο υδράργυρος φτάνει στο πιάτο μας.

Κι αν νομίζεις ότι η μόλυνση της Ασίας δεν μάς αγγίζει (πολύ κακώς γιατί όλοι μια γειτονιά είμαστε!), σκέψου πώς παράγεται η ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα. Καίγοντας κάρβουνο.

Εκτός όμως από το περιβάλλον και την διατροφική αλυσίδα, υπάρχουν και μέσα στο σπίτι μας αντικείμενα που περιέχουν υδράργυρο. Το θερμόμετρο πυρετού, τα κλασικά πιεσόμετρα (ευτυχώς που για λόγους ευκολίας στραφήκαμε στα ηλεκτρονικά!), οι μπαταρίες, ορισμένα καλλυντικά (π.χ.μάσκαρα – για αυτό διαβάζουμε πάντα τα συστατικά!), οι λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας (είναι επικίνδυνες μόνο αν σπάσουν), τα πλαστικά προιόντα από PVC και η χλωρίνη  (έχεις προσέξει την ένδειξη “Επικίνδυνη για το περιβάλλον” και “Σκοτώνει υδρόβιους οργανισμούς”;).

Επιπλέον, η επαφή μας με τον υδράργυρο μπορεί να γίνει και πιο άμεση! Στη στοματική κοιλότητα. Ποιος είναι αυτός που δεν έχει σφράγισμα; Βέβαια οι ποσότητες μολύβδου, χαλκού και υδραργύρου που χρησιμοποιούνται από τον οδοντίατρο για την παρασκευή του αμαγάλματος είναι τόσο μικρές, που οι επιπτώσεις τους είναι αμελητέες στον οργανισμό μας (εκτός αν το καταπιείς!). Αν παρόλα αυτά ανησυχείς, απόφυγε το σφράγισμα αμαγάλματος (‘μαύρο σφράγισμα’).

Τι προκαλεί η έκθεση του οργανισμού στον υδράργυρο;

Η τοξικότητα του υδραργύρου έχει συνδεθεί κυρίως με νευρολογικές και συμπεριφορικές διαταραχές, αλλά είναι πολύ πιθανή η επίδρασή του στο καρδιαγγειακό, ανοσολογικό και γαστρεντερικό σύστημα. Η οξύτητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από τα επίπεδα υδραργύρου που έχουν συσσωρευθεί στον οργανισμό.

Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, οι διαταραχές μνήμης, η ευερεθιστότητα, η θολή όραση μπορεί να εξηγούνται από την πρόσληψη υψηλών δόσεων υδραργύρου. Στην διεθνή ιατρική κοινότητα ο υδράργυρος είναι γνωστός ως “μιμητής” γιατί μπορεί να μιμηθεί τα συμπτώματα γνωστών νευρολογικών νοσημάτων όπως το Αλτσχάιμερ. Επίσης, επιδεινώνει τα συμπτώματα μίας πλειάδας ασθενειών όπως τα αυτοάνοσα, τα γαστρεντερικά, τα καρδιακά νοσήματα, καθώς και την διαταραχή της ελλειμματικής προσοχής.

Στις έγκυες ο υδράργυρος μεταφέρεται μέσω του πλακούντα στο έμβρυο αυξάνοντας τους κινδύνους για νευρολογικές διαταραχές στο παιδί.

Τι μπορώ να κάνω για την έκθεση στον υδράργυρο;

1. Η πληροφόρηση είναι το πρώτο βήμα και μετά το τέλος αυτού του άρθρου ελπίζω να έχεις ευαισθητοποιηθεί ως προς το τι βάζεις στο πιάτο σου και στο σπίτι σου. Ο ενημερωμένος καταναλωτής έχει περισσότερες πιθανότητες να είναι ασφαλής.

2. Μείωσε την κατανάλωση λιπαρών ψαριών – τόνος, κολιός, ξιφίας, οξύρρυγχος (μουρούνα)- στη μία φορά την εβδομάδα. Αν πάλι είσαι ορκισμένος ψαροφαγάς, μπορείς να αυξήσεις τις φορές που τρως μπακαλιάρο, ρέγγα, σαρδέλα, καλκάνι, σκουμπρί και σολομό.

3. Χρησιμοποίησε βιολογικά καλλυντικά, απαλλαγμένα από τοξικά χημικά. Αλλιώς δώσε μεγάλη προσοχή στα συστατικά τους. Aν στη συσκευασία διαβάσεις ‘χλωριούχος υδράργυρος‘ (‘mercurous chloride’, ‘mercuric’) και άλλες ενώσεις υδραργύρου, σταμάτα να το χρησιμοποιείς.

4. Χρησιμοποίησε φίλτρο νερού για την βρύση σου. Το φίλτρο συγκρατεί και άλλα επιβαρυντικά χημικά στοιχεία, όπως το χλώριο, και όχι μόνο τον υδράργυρο.

5. Αποτοξινώσου.

Πώς μπορώ να αποτοξινωθώ από τον υδράργυρο;

• Πρόσθεσε στη διατροφή σου τις τροφές που μπορούν να βοηθήσουν τον οργανισμό να αποβάλλει τα βαρέα μέταλλα από το σύστημά του. Είναι σημαντικό να παίρνεις καθημερινά σελήνιο (200-400 μικρογραμμάρια, όχι περισσότερο γιατί είναι τοξικό!), βιταμίνη Ε και βιταμίνη C, και γλουταθειόνη. Όλα αυτά λειτουργούν συνδυαστικά ως αντιοξειδωτικά. Αν πιστεύεις ότι η διατροφή σου είναι φτωχή σε αυτά τα θρεπτικά στοιχεία, ένα βιταμινούχο σκεύασμα -και μόνο κατόπιν υπόδειξης του γιατρού- μπορεί να σε βοηθήσει να καλύψεις τις καθημερινές ανάγκες του οργανισμού.
• Τροφές πλούσιες σε σελήνιο είναι τα φιστίκια (96 μικρογραμμάρια σε ένα μόνο φιστίκι!), το συκώτι, τα οστρακοειδή (στρείδια και μύδια), άλλα θαλασσινά (αστακός, καβούρια, γαρίδες -προσοχή στη χοληστερίνη!) ο ηλιόσπορος, το μπέικον και το χοιρινό (με μέτρο η κατανάλωση λόγω του λίπους τους).
• O κόλιανδρος, που ανήκει στην οικογένεια των σελινοειδών, έχει βρεθεί ότι μεταφέρει τα βαρέα μέταλλα από τα βαθύτερα στρώματα αποθήκευσης στον συνδετικό ιστό, από όπου μπορούν ευκολότερα να αποβληθούν με τα θρεπτικά συστατικά που ήδη αναφέρθηκαν.

Κι ενώ ο υδράργυρος είναι τοξικός, δεν υπάρχει λόγος να πανικοβαλλόμαστε. Η τοξική δηλητηρίαση δεν συμβαίνει σε μία νύχτα. Αντίθετα, η συγκέντρωση υδραργύρου στο σώμα γίνεται σταδιακά και μέχρι να φθάσει να απειλήσει την υγεία μας θα πάρει διάστημα. Μέχρι τότε μπορούμε να αντισταθμίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της έκθεσής μας στον υδράργυρο προσθέτοντας στην καθημερινότητά μας τις αντιοξειδωτικές τροφές.

Ε, δεν θα πείραζε να αλλάξουμε τα κλασικά μας θερμόμετρα πυρετού με ηλεκτρονικά! Και σε περίπτωση που σπάσει η λάμπα στην προσπάθεια να την αλλάξεις, διάβασε εδώ τις οδηγίες του Γενικού Χημείου του Κράτους για την αντιμετώπιση ατυχημάτων έκχυσης υδραργύρου.

Αυτά θα είχε διαβάσει και η μητέρα μου όταν ήμουν μικρή, και έκανα συχνά υψηλό πυρετό λόγω αμυγδαλίτιδας, και μού έλεγε “Πρόσεξε, παιδί μου, μην σπάσεις το θερμόμετρο!!!”

Οδηγός επιβίωσης συνοδών ασθενών στο νοσοκομείο (μέρος α’)

Μπορείς να τους εντοπίσεις εύκολα στις συγκοινωνίες. Αρκεί να ρίξεις ένα βλέμμα γύρω σου. Φορτωμένοι με σακούλες. Μόνο που αυτές οι σακούλες δεν έχουν ψώνια. Το καταλαβαίνεις γιατί είναι γεμισμένες μέχρι εκεί που δεν πάει άλλο με πράγματα. Πράγματα χρήσιμα για τον ασθενή. Τον ασθενή που συνοδεύουν. Συνοδός! Τι ευφημισμός αλήθεια! Τι είναι το νοσοκομείο; Δεξίωση; Πάρτι; Φαντάζομαι τον ασθενή να λέει:

“Θέλεις να με συνοδεύσεις στο νοσοκομείο; Θα κάνω μία εισαγωγή.”

Προσωπικά, στη γραμμή Μοναστηράκι-Δουκίσσης Πλακεντίας τούς βρήκα. Είναι εκείνοι που είναι λίγο πιο στεναχωρημένοι από τους υπόλοιπους επιβάτες, που θα κάτσουν από την πόρτα που θα μπουν στο Μοναστηράκι γιατί ξέρουν ότι από αυτή την μεριά ανοίγει και στην Εθνική Άμυνα. Κι όταν ανέβουν από τις κυλιόμενες χωρίς καν να κοιτάξουν θα βγουν από την πλευρά που η ταμπέλα γράφει “Υπ. Μεταφορών & Επικοινωνιών”. Εκείνοι διαβάζουν “Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών”.

Έχουν κάνει τόσες φορές τη διαδρομή που δεν χρειάζεται καν να ρωτήσουν τον σεκιούριτι πληροφορίες για το “πού είναι το κτίριο 3” ή “πού είναι το αιματολογικό“. Μην σου πω ότι θα δώσουν και οδηγίες στους πρωτάρηδες στη συνοδεία!

Ωστόσο, η ‘συνοδεία’ ξεκινάει πολύ πριν γίνει η εισαγωγή στο νοσοκομείο. Ξεκινάει με τα επείγοντα περιστατικά. Το νοσοκομείο εφημερεύει. Ο ασθενής υποφέρει. Ο συνοδός εξετάζει αν το σύμπτωμα του ασθενή ταιριάζει με τις κλινικές που εφημερεύουν γιατί ως γνωστόν δεν εφημερεύουν ΟΛΕΣ οι κλινικές (βλ.ειδικότητες) ενός νοσοκομείου ταυτόχρονα, εκτός κι αν μιλάμε για γενική εφημερία.

Αφού ταιριάξουμε το σύμπτωμα με την ειδικότητα, μένει να αποφασιστεί το πώς θα φτάσουμε εκεί! Ο τρόπος πρόσβασης στο νοσοκομείο ποικίλλει. Ο συνοδός είτε θα εκτελέσει και χρέη οδηγού και θα φτάσει ιδιωτικά ο ασθενής στα επείγοντα, είτε θα καλέσει το ασθενοφόρο. Αν πάντως θέλετε να προηγηθείτε στην εξέταση, καλέστε το ασθενοφόρο! Η λογική είναι “αφού δεν μπόρεσε να έρθει μόνος του ο ασθενής μέχρι εδώ, δεν είναι καθόλου καλά”. Και θα είχε κάποια βάση αν το ασθενοφόρο είχε κληθεί στον τόπο ενός τροχαίου και όχι στον τόπο ενός ανθρώπου που βλέπει το ασθενοφόρο ως δωρεάν ταξί!

Κι εκεί που νομίζεις ως άπειρος συνοδός “first come, first served” (είναι και η αμερικάνικη νοοτροπία που μεσολαβεί στην εμπειρία!) διαπιστώνεις ότι δεν έχει προτεραιότητα ο δικός σου ασθενής κι ας κινδυνεύει να πεθάνει από αιμορραγία, αλλά ο ξαπλωμένος στο φορείο ασθενής που σπρώχνει με δύναμη ο τραυματιοφορέας. Επί τη ευκαιρία, ως συνοδός μού φάνηκε χρήσιμη η συμβουλή που άκουγα από μικρή “να έχεις και στην πλάτη σου μάτια“. Αλλιώς, μπουμ! Και να’τη η μελανιά στα πλευρά!

Αυτό όμως δεν είναι τίποτα. Από τα χειρότερα που μπορεί να σου συμβούν στο νοσοκομείο είναι να διαπιστώσεις μετά από ώρα ότι ο ασθενής κι εσύ περιμένατε έξω από τη λάθος πόρτα! Για παράδειγμα, συνοδεύεις έναν ασθενή που παραπονιέται “πονάει το στήθος μου, νιώθω σφίξιμο στην καρδιά & κονταίνει η αναπνοή μου” κι έτσι όταν στα επείγοντα σε ρωτάνε “για πού;” απαντάς “καρδιολογικό”. Σού δίνουν ένα χαρτάκι με νούμερο και περιμένεις τη σειρά σας απέξω από την πόρτα με την ταμπέλα “Καρδιολογικό”.

Να πω εδώ, πως καλό είναι να μην εφησυχάζεσαι ότι πρόκειται να φωνάξουν το νούμερό σας αλλά να έχεις τον νου σου για τη σειρά!!! Αν οι άνθρωποι βιάζονται και προσπαθούν να υπερπηδήσουν τον μπροστινό τους για να ακουμπήσουν τον οβολό τους στην τράπεζα ή το σούπερ μάρκετ, μπορείς να φανταστείς πόσο πιο έντονη γίνεται αυτή η συμπεριφορά όταν υπάρχει θέμα ζωής ή θανάτου, κοινώς θέμα υγείας!

Κλείνει η παρένθεση. Τι γίνεται όταν τελικά ανοίγει η πόρτα για τον ασθενή που συνοδεύεις για να σου πουν “Λάθος πόρτα! Στον παθολόγο έπρεπε να πάτε.”  Αυτό πονάει πολύ περισσότερο από τη μελανιά!

Ας υποθέσουμε όμως ότι έκανες μία σωστή εκτίμηση των συμπτωμάτων και περιμένετε έξω από τη σωστή πόρτα. Βέβαια, είναι πολύ πιθανό η ορθή κρίση να έχει έρθει και με την εξοικείωση στον άχαρο ρόλο του συνοδού. Γι’αυτό και μπορεί να έχεις προβλέψει ότι αυτή η επίσκεψη στα επείγοντα δεν θα είναι “ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε” (δηλαδή εξέταση, διάγνωση, φαρμακευτική αγωγή) αλλά μία εισαγωγή για νοσηλεία.

Μπορεί επίσης να το γνωρίζεις εκ των προτέρων γιατί ο θεράπων ιατρός του ασθενή είπε “έλα στην εφημερία να σε βάλουμε μέσα“. Σε αυτή την περίπτωση δεν νιώθεις έκπληξη όταν βλέπεις τον ασθενή που συνοδεύεις να βγαίνει από το εξεταστήριο με την πεταλούδα στο χέρι. Πεταλούδα! Άλλος ευφημισμός! Τι σχέση έχει αυτό το όμορφο έντομο με εκείνο το άσχημο πλαστικό εξάρτημα με βελόνα που χρησιμοποιούν οι γιατροί για να περνάνε τα φάρμακα απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος;

Ξέρεις λοιπόν από πριν ότι θα γίνει νοσηλεία. Επομένως ξέρεις κι ότι ο ασθενής θα χρειαστεί τα προσωπικά του είδη (πιτζάμες, παντόφλες, μία αλλαξιά εσώρουχα για αρχή) μαζί του. Έχοντας μεγαλώσει με την παροιμία “των φρονίμων τα παιδιά…” θέλεις να δείξεις φρονιμάδα (=προνοητικότητα) και στοιβάζεις τα προσωπικά είδη σε ένα σακ βουαγιάζ για να μην φύγεις από το σπίτι χωρίς αυτό! Μήπως θα έπρεπε όμως;

Γιατί μπορεί η ‘πεταλούδα’ να συμβολίζει την εισαγωγή, η περιπέτεια των επειγόντων όμως δεν έχει τελειώσει ακόμα! Από την γνωμάτευση της εισαγωγής μέχρι την στιγμή που θα μπείτε στο δωμάτιο, έχετε δρόμο να διανύσετε. Και μεταφορικά και κυριολεκτικά. Και καλά αν τα διαγνωστήρια που σε στέλνουν (αξονική, ακτινογραφία, υπέρηχος κτλ.) είναι στον ίδιο όροφο. Αν όμως χρειαστεί να περπατήσετε, καλό είναι να εξασφαλίσεις ένα αναπηρικό αμαξίδιο, ειδικά αν ο ασθενής σου είναι καταβεβλημένος.

Υπάρχουν τραυματιοφορείς που μπορούν να βοηθήσουν. Αλλά είναι λίγοι αναλογικά με τους ασθενείς. Αν πρόκειται να τους φιλοδωρήσεις, όπως έκανε ο δικός μου ασθενής κόντρα στη συμβουλή μου, τουλάχιστον μην το κάνεις πριν σας μεταφέρει στο δωμάτιο! Θα σας αφήσει να πάει στον επόμενο ασθενή και θα μείνεις να σπρώχνεις εσύ το αναπηρικό αμαξίδιο!

Όπως κατάλαβες, είτε με αμαξίδιο, είτε χωρίς, η περίσταση απαιτεί αρκετή μετακίνηση και ταλαιπωρία στους διαδρόμους του νοσοκομείου. Οπότε, το φρόνιμο θα ήταν να μην έχεις και το βαλιτσάκι να νοιαστείς!  Αν υπάρχει η δυνατότητα να παραμείνει πίσω και να το φέρει κάποιος άλλος στο νοσοκομείο, ή να το φέρεις αργότερα εσύ, καλύτερα άφησέ το σπίτι. Εδώ καλά-καλά δεν μπορείς να μεταφέρεις το σώμα σου γιατί νιώθεις ξαφνικά να ζυγίζεις τα διπλάσια κιλά και τα πόδια σου είναι βαριά, θα κουβαλάς και το βαλιτσάκι;

Κουβαλάς ήδη την αγωνία. Είτε επισκέφτεσαι τα επείγοντα για πρώτη φορά και αναρωτιέσαι “θα σωθεί;“, “θα γίνει καλά;“, “ήρθαμε εγκαίρως;” είτε είσαι βετεράνος και άρα λιγότερο φρικαρισμένος, η αγωνία δεν σε εγκαταλείπει. Συνεχώς σού τριβελίζουν το μυαλό ερωτήματα όπως “θα ‘πιάσουν’ τα φάρμακα;” , “πόσο θα μείνει μέσα;“, “μήπως αρπάξει καμιά λοίμωξη στο νοσοκομείο;” Η αγωνία είναι εκείνο το συναίσθημα που θα σε συνοδεύει συνέχεια.  Ε, να μην συνοδεύεσαι κι εσύ;

Εξάλλου δεν γίνεται κι αλλιώς, γιατί δεν είμαστε ‘συνοδοί ασθενών’ γενικά, αλλά είμαστε συνοδοί συγγενών που ασθενούν.

ψάρι (το)

Ορισμός

Έμβιος, σπονδυλωτός οργανισμός που ζει μέσα στο νερό, αναπνέει με βράχγια και, συνήθως, καλύπτεται με λέπια.

Το ψάρι κολυμπά με την βοήθεια της ουράς, στρίβει με τα πλαϊνά πτερύγια, είναι σαρκοφάγο ή και παμφάγο και δεν επικοινωνεί με ήχους (εκτός μικρών εξαιρέσεων). Υπάρχουν περίπου 30.000 είδη ψαριών.

Το ψάρι αποτελεί εξαιρετική πηγή πρωτεΐνης (πολυακόρεστα λιπαρά) και είναι πλούσιο σε μέταλλα και θρεπτικά στοιχεία όπως φώσφορο, μαγνήσιο, σίδηρο, ιώδιο, σελήνιο και βιταμίνες όπως βιταμίνη Β-12 και βιταμίνη Α (ρετινόλη) καθώς και πηγή των πολύτιμων ω-3 λιπαρών οξέων. Και αν η παράθεση θρεπτικών συστατικών δεν σημαίνει κάτι, να αναφέρω ενδεικτικά ότι η διατροφή πλούσια σε ψάρι (2 μερίδες ψαριού την εβδομάδα) προστατεύει το καρδιαγγειακό σύστημα (κατεβάζοντας τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων) και τα μάτια (από την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας) και ενισχύει το ανοσοποιητικό (με την αντιφλεγμονώδη δράση).

Ποικιλίες Ψαριών

Ανάλογα με το κριτήριο, τα ψάρια διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:

• με κριτήριο την γεωγραφική τους καταγωγή διακρίνονται σε ψάρια ωκεανών, ψάρια θαλασσών και ψάρια λιμνών ή ποταμών.
• με βάση τη λιπαρότητα, υπάρχουν εκείνα με την ελάχιστη όπως το μπαρμπούνι και το σαλάχι, μεσαία όπως η πέστροφα και η ρέγγα και με μεγάλη λιπαρότητα ο τόνος, ο σολομός και ακόμα μεγαλύτερη η μουρούνα και πάνω από όλα το χέλι.
• με γνώμονα το μέγεθος, τα διακρίνουμε στα μεγάλα που προτιμώνται σε φέτες (π.χ. σολομός, βακαλάος), στα μεσαία που τεμαχίζονται στο πιάτο (π.χ. τσιπούρα, λαβράκι) και τέλος στα μικρά που γίνονται μια μπουκιά (π.χ. σαρδέλα, αθερίνα).

Φρέσκο vs. Μπαγιάτικο Ψάρι

	ΦΡΕΣΚΟ	ΜΠΑΓΙΑΤΙΚΟ
Μάτια	λαμπερά, γυαλίζουν	θολά, έχουν γκρι χρώμα
Δέρμα	γυαλιστερό, χωρίς βλέννα	αποτυχία στο τεστ πίεσης*
Βράγχια	έντονο κόκκινο χρώμα	άτονο κόκκινο και οσμή
Λέπια	υγρά, κολλημένα στο δέρμα, ασημί	θολά και ξερά
Κοιλιά	κυλινδρική	αλλοιώσεις, “βυθίζεται”
Οσμή	όχι άοσμο, οσμή σαν τα φύκια	δυσάρεστη, έντονη

Το μάτι, αλάνθαστο όργανο για την πιστοποίηση της φρεσκάδας του ψαριού, έχει την ικανότητα να βλέπει σε άνοιγμα περίπου 180°, κάτι που κάνει πιο εύκολο τον “περίπατο” στις αχανείς θάλασσες, στις ημίφωτες δέσμες των φυκιών και στους κοραλλιογενείς υφάλους.

Fish eye ονομάζεται ο ειδικός παραμορφωτικός φακός που μιμείται τις ιδιότητες του ματιού του ψαριού. Έχει εφαρμογές στον κινηματογράφο αλλά και στην καθημερινότητά μας, στο γνωστό ματάκι της εξώπορτας, το οποίο επιτρέπει μία πιο ευρεία άποψη του πεδίου πίσω από την πόρτα.

Τρόποι Παρασκευής

Οι τρόποι μαγειρέματος ποικίλλουν ανάλογα με το σκεύος που χρησιμοποιείται:

• η σχάρα, με λίγο εκλεκτό ελαιόλαδο, που αναδεικνύει τη νοστιμιά του φρέσκου ψαριού
• το τηγάνι που απαιτεί μαεστρία
• ο φούρνος που δίνει περιθώριο για σύνθετες ιδέες
• η κατσαρόλα που είναι κυρίως για την παραγωγή σούπας
• στον ατμό ή poché ή à la nage

Τα τελευταία χρόνια, κάποια εστιατόρια ρωτούν, κατά τα πρότυπα του κρέατος, “πώς προτιμάτε να ψηθεί το ψάρι σας;”

Παροιμίες & Ιδιωματισμοί

Κι επειδή ψάρι δεν είναι μόνο έμβιος οργανισμός, αλλά και ουσιαστικό ουδέτερου γένους, ακολουθούν μερικές χαρακτηριστικές φράσεις.

Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, εννοώντας ότι επικρατεί το δίκαιο του πιο δυνατού.

Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο, λέγεται για αυτούς που απολαμβάνουν κάτι μόνο με το βλέμμα.

Άσπρο στο πουγκί, ψάρια στο βουνί σημαίνει πως με τα χρήματα όλα είναι δυνατά, ακόμα και τα πιο αφύσικα.

Νιώθω σαν το ψάρι έξω από το νερό (ή σαν το ψάρι στη στεριά), το οποίο χρησιμοποιείται όταν κάποιος νιώθει αμηχανία στο περιβάλλον που βρίσκεται.

Τρέμει σαν το ψάρι, είναι μία παρομοίωση που περιγράφει κάποιον που είτε φοβάται είτε κρυώνει πολύ.

Πιθανώς από την εικόνα του ψαριού που πιάνεται στο αγκίστρι, προκύπτει και η χρήση του όρου για να περιγράψει τον εύπιστο, αφελή άνθρωπο, π.χ. “Να’σαι από κοντά του να τον συμβουλεύεις, γιατί είναι ψάρι ο μικρός και θα τον ξεγελάσουν.”

“Έλα εδώ, ρε ψάρι, γιατί δεν χαιρετάς τον ανώτερό σου;” μπορεί να ακουστεί σε ένα στρατόπεδο καθώς στη γλώσσα του στρατού έτσι αποκαλείται ο νεοσύλλεκτος.

Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι, αναφέρεται στη διαφθορά που ξεκινάει από τα υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, από τους ηγέτες.

Λέμε ότι κάποιος μου’χει ψήσει το ψάρι στα χείλη, θέλοντας να δείξουμε με εμφατικό τρόπο πόσο πολύ μας έχει ταλαιπωρήσει.

Από τις φράσεις για την λέξη “ψάρι”, η αγαπημένη μου είναι αν δεν βρέξεις πόδια (ή κώλο), ψάρι δεν πιάνεις, που σημαίνει πως χωρίς κόπο και προσπάθεια δεν μπορείς να αποκτήσεις ποτέ κάτι καλό.

Αγαπημένο απόσπασμα βιβλίου

Μπήκε στο ποτάμι μέχρι τα γόνατα, ακίνητος και σιωπηλός, μέχρι που τα ψάρια ξέχασαν την παρουσία του κι άρχισαν να τον τριγυρίζουν. Όταν είδε ένα θήραμα κοντά στο όπλο του, το τρύπησε με την κοντή του λόγχη και παρέδωσε στη Νάντια ένα ωραίο ασημένιο ψάρι που κουνούσε ακόμα την ουρά του.
“Πώς το κάνει αυτό τόσο εύκολα;” θέλησε να μάθει ο Άλεξ, ταπεινωμένος από τις προηγούμενες αποτυχίες του.
“Ζητάει την άδεια από το ψάρι, του εξηγεί ότι πρέπει να το σκοτώσει από ανάγκη κι ύστερα του εκφράζει τις ευχαριστίες του επειδή προσφέρει τη ζωή του για να ζήσουμε εμείς“, διευκρίνισε η κοπέλα.
Ο Αλεξάντερ σκέφτηκε πως στην αρχή του ταξιδιού θα είχε γελάσει μ’αυτή την ιδέα, αλλά τώρα άκουγε με προσοχή όσα του έλεγε η φίλη του.
“Το ψάρι καταλαβαίνει, επειδή κι αυτό έχει φάει ήδη άλλα και τώρα είναι η σειρά του να φαγωθεί. Έτσι είναι τα πράγματα”, πρόσθεσε η Νάντια.

Ιζαμπελ Αλιέντε, Η Πόλη των Θηρίων (2002)

Και για το τέλος, ίσως το πιο διάσημο ψάρι, ο Nemo!

*To τεστ της πίεσης απαιτεί να πιέσετε τη σάρκα του ψαριού.
Αν επανέλθει αμέσως στην αρχική της θέση, είναι φρέσκο. 

To drill or not to drill (for gold)

Paraphrasing Shakespeare’s hero Hamlet, modern day Greeks face a similar dilemma; whether to exploit the natural reserve of gold in Chalkidiki peninsula or not. Recent arrests of locals suggest there is a substantial number of people opposing any drilling in the area of Skouries. And almost every one who watches the clashes of local residents with the police is bewildered by what is really going ‘up there’ in Chalkidiki, as it is located at the northern part of Greece. Really, why would any citizen in their right mind object to a mining project which would only bring recession-hit Greece one step closer to the long-awaited growth?

This controversial topic of gold mining in Chalkidiki has divided the greek public opinion.  Stratoudakis, CEO of Hellas Gold, the greek branch of Canadian Eldorado Gold, the main investor, says: “The country and the government seek capital. The total investment of the company in Greece will exceed one billion dollar in the next five years and that will increase exports of mining products.”  He continues to emphasize that “the mining reserve in Skouries is rich and the drilling will produce not only gold, but also copper, lead, silver and zinc.”

Despite the approval of the mining company’s technical study and the governmental green light, the local residents took the matter to the streets as well as to justice. Eight local residents’ associations appealed against the 2011 decision that allowed Hellas Gold to go ahead with the drilling, but the Council of State upheld the ministerial decision as ekathimerini.com reports.

Since it is common knowledge that Greece desperately seeks investment and the Eldorado Gold will bring in cash for the greek state, then why all this fuss and unrest? It was just last Sunday, on Mother’s Day, when female protesters were attacked by tear gas released by the police. As it becomes evident, the profile of the protester against the drilling of gold in Skouries does not fit the typical protester. So why would family people, homemakers, subject themselves to being arrested if the investment project will secure jobs for their children -1,500 to 1,600 positions as estimated by the company-  and help fund the country’s budget deficit?

As it is clearly stated at the company’s site eldoradogold.com, the Skouries gold-copper project has an expected mine life of 27 years. However, the forest of Skouries, in the middle of which the company wants to establish an open-pit mine, has existed for centuries. “Those trees date back to the era of Alexander the Great. Skouries is an ancient and protected wood, with environmental impact for both Greeks and Europeans,” said Theocharis Zagas, president of the Hellenic Forestry Society, as quoted in Exandas film documentary on the subject.

On top of eliminating some of the ancient fauna of the country, there is a voiced concern from environmental organisations for polluting the main freshwater source for sixteen villages in the region. Not to mention that the nature of the mine is expected to also pollute the air, as it has been calculated by the company that the open pit will generate 3,000 tons of toxic dust per hour.

In an ironic twist of events, Environment Ministry has recently announced that 3,9 million euros have been allocated for the operation of forest services and forest stations. This is how the government plans to help protect forests from fire. What about deforestation and pollution? What really stands between the mining company and implementation of their plans for drilling gold is the active involvement of local people. Residents of the area oppose to drilling as they do not want to undermine (no pun intended) the quality of their lives and jeopardise the future of their children, according to the Hellenic Mining Watch.

The social unrest in the area takes a whole new perspective when taken into consideration the possible damage on the environment that this investment may have. Therefore, the question should be whether the benefits in money outweigh the environmental toll caused by gold mining in Skouries. What kind of investment do we want? A short-sighted or a far-sighted one? What is best for now or what is best for next generations? If I was to answer this dilemma, reaching for gold (and other minerals) should be the very last resort when all other options for attracting investment have failed. Have they?